Bureaucratie

Al klinkt het super Frans, het is twijfelachtig of de Fransen de bureaucratie ook hebben uitgevonden. Hoe dan ook, ze hebben het op z’n minst een imposante vorm gegeven. 

Bureaucratie is zo belangrijk voor het functioneren van de Franse maatschappij, dat klantvriendelijkheid en efficiency daar ondergeschikt aan zijn. Bureaucratie bestaat vooral uit veel papier, dat nauwlettend wordt gecontroleerd, gevolgd door controle van de controleur. Zelfregulatie en delegeren van verantwoordelijkheid passen daar niet bij. Vertrouwen is goed, maar controle is beter en bovendien goed voor de werkgelegenheid.

Maar alles is relatief, dat geldt ook voor bureaucratie. Er zijn heel wat landen - ik zal geen namen noemen - waar het is gelukt de bureaucratie zover te perfectioneren dat ze zonder smeergeld vastloopt. Dat is in Frankrijk totaal niet aan de orde, hier geldt ‘regels zijn regels’ en daar zijn er heel veel van. Zoveel dat men ze, waar mogelijk, aan de laars lapt. Dat is geen probleem totdat het fout gaat of iemand vindt dat het fout gaat. Dat kan de politie, de burgemeester, de fiscus of een buurman zijn en dan gebeuren er dingen die je niet wilt.

Toen onlangs een landbouwer hier in de buurt van zijn buurman toestemming had gekregen om de gemeenschappelijke houtwal te snoeien, zaagde hij alles bij de grond af. Op zich niet bijzonder, bomen omzagen gebeurt hier dagelijks, daar is iedereen vrij in, er zijn er meer dan genoeg, 30 procent van Frankrijk is nog steeds bos. In dit geval werd de buurman nijdig omdat hij het anders had afgesproken. Hij beriep zich op de bepaling dat het in dit natuurpark verboden is om houtwallen te verwijderen. Dat werkte. De boete: € 27.500.

Als organisatieadviseur valt er hier geen eer (lees resultaat) te behalen. Je kunt dan de kost niet verdienen zonder aan stress en frustratie voortijdig te bezwijken. Alleen internationale ondernemingen hebben er soms behoefte aan, maar die worden al voorzien door de voornamelijk Amerikaanse adviesbureaus als McKinsey, Arthur D. Little, Anderson Consulting die in Parijs een vestiging hebben. 

Bij France Telecom en EDF (Électricité de France) heeft men in de afgelopen jaren maar een deel van de noodzakelijke reorganisaties kunnen doorvoeren. Het blijven topzware organisaties, met een benijdenswaardig lage pensioenleeftijd, om van de Franse overheid maar te zwijgen.

De recente ontwikkelingen bij Air-France zijn illustratief. Men heeft in de afgelopen jaren met moeite € 400 miljoen weten te bezuinigen, maar toen er aan de arbeidsvoorwaarden van het vliegend personeel dreigde te worden gemorreld, gingen de heren (ja, voornamelijk heren) naar goed Frans gebruik in staking. Staken zit in het Franse bloed sinds de revolutie van 1798, dat gaat er nooit meer uit. Die staking kostte Air France vervolgens € 500 miljoen!

Het verschil met de organisatiecultuur van de KLM is groot, groter dan men denkt. Van fusie komt ruzie. Organisatieadviseurs weten dat maar al te goed, organisatiebureaus bestaan er van.