Het slimme onbewuste - denken met gevoel

Zo luidt de titel van het boek van Ap Dijksterhuis, hoogleraar in de Psychologie van het Onbewuste, dat ik vorige week gretig heb gelezen. Ik vind het een meer dan belangwekkend boek. Het is ook nog eens bijzonder prettig geschreven en gemakkelijk leesbaar. Het boek leverde uren leesplezier
op, iets dat ik niet bij voorbaat veronderstelde bij een boek over psychologie. Ik beschouw het als een standaardwerk, een boek dat ik mijn kinderen cadeau heb gedaan en één van die zeldzame boeken waarvan ik zou willen dat al mijn vrienden en bekenden het zouden hebben gelezen. Ik gun het ze. Anderen gun ik het trouwens ook, zittende managers vooral.

De inzichten in dit boek lijken me belangrijker dan alle adviezen die Covey (organisatiegoeroe) bij elkaar heeft geschreven voor managers en zij die dat zonodig willen worden. Ik ben niet tegen de boeken van Covey, maar in dit boek staan zaken die zelfs mensen die als manager zijn geboren volgens mij niet van nature weten. Tijdens het lezen vielen veel zaken waarover me altijd al
had verwonderd, op hun plaats. Niet dat dit iets verandert, maar ik heb nu het gevoel dat ik veel dingen beter kan plaatsen of ‘begrijpen’. Dat is natuurlijk niet zo, maar die gedachte is ook veel waard. Naast het genoegen van het lezen, ben ik Dijksterhuis vooral daarvoor erkentelijk.

Jammer dat ik niet 25 jaar eerder wist wat er in dit boek staat, ik had er zeker mijn voordeel mee gedaan. Nu heb ik niets te klagen, want enkele in het boek aangetoonde zaken had ik zelf al ontdekt, maar de essentie ervan en de meeste punten niet.

Toch lijkt het me, afgezien van het feit dat de wetenschap op dit punt toen minder ver was, niet redelijk om Dijksterhuis te verwijten dat hij het boek 25 jaar te laat heeft geschreven, hij had toen waarschijnlijk nòg belangrijker dingen te doen.

Dijksterhuis toont in dit boek aan dat ons bewustzijn - en daarmee ons bewuste denken - miniem is in vergelijking met ons onbewuste denken. De wereld - onze eigen wereld - op z’n kop dus. Uitzonderingen daargelaten, is ons immers met de paplepel ingegoten - en anders wel met een andere lepel tijdens onze opleiding - dat benadering en besluitvorming draait om rede en logica, de
quasi rationele besluitvorming. Dat blijkt een misvatting van astronomische proporties.

Het besef dat onze werkelijke intelligentie elders schuilt, gigantisch veel groter is en voor niemand meetbaar, moet voor iedereen een buitengewoon troostrijke gedachte zijn, voor mij in elk geval. Die overtuiging alleen al is de aanschaf waard. Daarnaast denk ik nu beter te begrijpen waarom ik af en toe iets doe waarvan ik dacht dat ik dat eigenlijk niet wilde, oplossingen vind voor problemen waar ik niet aan dacht of problemen voor oplossingen waar ik wel aan dacht. Dat verandert alweer niks, maar het is prettig om het idee te hebben dat je jezelf een beetje begrijpt, een excuus kan bedenken voor je gedrag of 'weet' hoe het komt dat je probleem zichzelf heeft oplost.

Het enige dat ik op het boek heb 'aan te merken' is, dat het een aantal bovennatuurlijke verschijnselen om zeep helpt waarvan ik het zo prettig vond om er bij tijd en wijle wat over te fantaseren, maar dat is nu eenmaal het betreurenswaardige neveneffect van voortschrijdend wetenschappelijk inzicht. Die verarming van mijn dagdromen neem ik voor lief, want de rest van het boek compenseert dat gemis veelvoudig.Wat mij betreft meer dan een aanrader, ook voor mensen die niks hebben met psychologie en misschien wel juist voor die mensen.

*) Het slimme onbewuste - denken met gevoel, Ap Dijksterhuis, 2007, uitgeverij Bert Bakker, ISBN 978 90 351 2968. </p>


Waarom helpt nadenken vaak niet bij het nemen van beslissingen? Waarom vinden we een liedje dat al weken op nummer 1 staat in de hitlijsten leuker dan een liedje dat we voor het eerst horen? En hadden Mozart en Einstein een beter functionerend bewustzijn dan wij, of was het hun
onbewuste dat hen tot genieën maakte?


We plaatsen het bewustzijn op een voetstuk, zien het als de kroon op de evolutie en denken dat het ons onderscheidt van andere dieren. We denken dat het ons verstandig en rationeel maakt, dat het de baas is in ons brein en dat het ons gedrag stuurt. Ons onbewuste daarentegen zien we als
ondergeschikt. Het is niet meer dan een hulpje van het bewustzijn. Freud zag het als als een vergaarbak van ellendige herinneringen en dierlijke driften die door het bewustzijn beteugeld moeten worden.  Het slimme onbewuste laat zien dat deze zienswijze onzinnig is en dat het onbewuste juist alles stuurt. Ons onbewuste bepaalt (met een verwerkingscapaciteit die ongeveer 200.000 keer zo groot is als die van het bewustzijn) ons gedrag, ons denken en onze gevoelens. Ap Dijksterhuis weet op verbluffend heldere wijze duidelijk te maken hoe het menselijke brein werkt.

(Beschrijving overgenomen van Bol.com)