Liften voor je leven

Bij het uitsteken van onkruid zag ik deze kever. Nooit eerder gezien. Groot. Ongeveer 3,5 centimeter, metalig donkerblauw, met een enorm achterlijf dat ze achter zich aansleepte. Daaraan kon je wel zien dat het een ‘zij’ moest zijn. Mannetjes hebben zo’n achterlijf nergens voor nodig. Alles in de natuur heeft een bedoeling, al is die soms duister. Het achterlijf deed me denken aan een insectenkoningin, maar dat was onlogisch, want kevers leven niet in kolonies.

In het insectenboek stond een plaatje: het bleek de ‘Gewone Oliekever’ te zijn, een vrouwelijk exemplaar inderdaad, want een mannetje wordt niet groter dan 1 centimeter. De kever is een planteneter die van boterbloemachtigen leeft. Ik vond er niets gewoons aan, zeker niet toen ik wist hoe de voortplantingscyclus in elkaar zit. Als er ‘Gewone Oliekevers zijn’ ligt het voor de hand dat er ook ‘Ongewone Oliekevers’ bestaan, maar die heb ik niet kunnen vinden. Er zijn wel andere soorten Oliekevers zoals de Spaanse Vlieg, die dus helemaal geen vlieg is maar een groen metalige kevertje, vooral bekend als een gevaarlijke voorloper van Viagra, althans wat het doel en het effect van gemalen exemplaren betreft.

Spaanse vlieg en de Gewone Oliekever hebben één ding gemeen: als ze worden bedreigd scheiden ze uit hun bovenste pootscharnieren een olieachtige substantie af die vergiftige bestanddelen bevat, voornamelijk cantharidine om met succes mieren van het vege lijf te houden. Ik heb er geen ervaring mee, maar volgens de informatie op het web kan gemalen Spaanse Vlieg met 1% cantharidine tot hele nare dingen leiden als je er iets teveel van inneemt.

In kleine dosis bevordert het de doorbloeding van de penis, maar neem je er teveel van dan wordt die zwelling pijnlijk en gaat voorlopig niet meer over. Het gevolg kan weefselschade zijn waardoor er daarna nooit meer iets zwelt. Dat was dan eens maar nooit meer. Cantharidine is een stevig gif, vroeger schijnen ze er zelfs gifbekers mee te hebben gevuld. Dat moet geen prettige dood zijn geweest en van een langdurige postume erectie heb je niet veel plezier.

De voortplantings- en levensgeschiedenis van deze kevers heeft me weer eens versteld doen staan. De vrouwtjes leggen duizend of meer eitjes in de grond. Daarom heeft ze zo’n enorm achterlijf nodig. Het aantal eieren moet zo groot zijn omdat slechts een paar larven het geluk zullen hebben een lift te krijgen van een bij van de juiste soort. Niet alle bijensoorten zijn geschikt, alleen bepaalde solitaire bijen. Omdat het met een aantal daarvan minder goed gaat, heeft ook de oliekever daar last van. In veel streken zijn ze daardoor zeldzaam geworden.

Nadat de larven uitgekomen zijn kruipen ze naar hoger gelegen plaatsen. Meestal vormen ze een bolletje op grassen of gaan ze aan een prikkeldraad hangen. Daarna beginnen ze met het produceren van een geur (lokstof of feromoon) die identiek is aan de geur van vrouwelijke Klimopzijdebijen. Klimopzijdebijen zijn bijen die alleen leven, dus niet in een kolonie en zich voeden met de nectar van de onaanzienlijke klimopbloemetjes.

De geurstof die de larven afscheiden is onweerstaanbaar voor de mannetjes van de Klimopzijdebij. Op het moment dat het mannetje een poging onderneemt om met het bolletje te paren, stapt een deel van de larven met hun haakpoten over op de mannetjesbij. Wanneer een mannetje vervolgens met een vrouwtje paart, stapt de larve weer over op het vrouwtje. Zo bereiken ze het bijennest.

De bij legt een ei in het nest dat op een laagje honing drijft. De larve stapt over en eet het ei op. Hierna vervelt de larve. Hij voedt zich verder met de inhoud van het bijennest en vervelt nog een aantal malen. Hierna verpopt hij zich voor de tweede keer en komt als een volwassen oliekever in het volgende seizoen uit de pop tevoorschijn.

Geur beïnvloedt het gedrag van dieren in hoge mate. Chemische aantrekkingskracht blijkt moeilijk te weerstaan, ook bij mensen. Ook wij worden verleid door feromonen: stoffen die we wel waarnemen maar niet kunnen ruiken. Mannen kunnen zo waarnemen wanneer een vrouw in haar vruchtbare dagen is. Het gedrag van mannen verandert dan zonder dat ze het zich bewust zijn. Ook wij worden wat liefde en lust betreft door onze hormonen gestuurd. Terwijl wij lopen te denken dat we die dingen doen uit vrije wil, doen we precies wat de natuur wil dat we doen. Onweerstaanbaar.