Ben jij nou zo slim of ben ik nou zo dom?

Ik ben beduidend minder intelligent dan ik ben geweest. Dat zal anderen ongetwijfeld  eerder zijn opgevallen, maar zelf merk je zoiets gelukkig als laatste.

Bij het ouder worden loopt alles terug. Bij het ‘gezond’ ouder worden gaat dat geleidelijk. Daardoor krijg je de tijd om er aan te wennen, al is dat niet van harte. De fysieke teruggang begint al na je 20^e, al valt dat – topsporters uitgezonderd - in het begin zelden op. Je gaat dus veel langer in je leven achteruit dan vooruit. Dat je geheugenfunctie bij het ouder worden ook terugloopt, is algemeen bekend. Dat is betreurenswaardig omdat daardoor veel kostbare herinneringen onbereikbaar worden, maar dat terzijde. Nu heb ik onlangs gelezen dat een van de belangrijkste resterende bolwerken, de intelligentie, ook terugloopt tijdens het ouder worden. Het is - nog los van de 5% mensen die door de ziekte van Alzheimer worden getroffen - dus helemaal geen bolwerk.

Ik had al last van lichte twijfels. Die zijn twee jaar geleden ontstaan nadat ik een intelligentietest op internet had gedaan. Uit ijdelheid natuurlijk. Ik surfte er eens toevallig tegenaan, op zoek naar wat anders. Het resultaat stelde toen behoorlijk teleur, dat weet ik nog goed. Ik was volgens de uitslag van die test flink minder intelligent dan vroeger. En wat denkt een mens dan? Juist: ‘Die test is niet goed.”


Toch bleef er diep van binnen iets knagen. “Stel dat die test wel goed zou zijn, in dat geval …”. Daar zat ik niet op te wachten. Ik blokte die gedachte weg en ik heb nooit meer een test op internet gedaan. Struisvogelen: wat niet weet, wat niet deert. Maar nu las ik onverhoeds over het Flynn-effect. Gevaarlijk hoor dat gesurf!


James Flynn heeft in 2007 een boek gepubliceerd waarin hij de ontwikkeling van de menselijke intelligentie in kaart heeft gebracht. Dat de mensheid de laatste decennia intelligenter aan't worden was, was al bekend, maar Flynn keek zover mogelijk terug en ontwikkelde criteria om dat historisch te kunnen vergelijken. Zijn methode en conclusie zullen wel kloppen, want die zijn in wetenschappelijke kringen in grote lijnen geaccepteerd. In de tijd gezien ziet dat er zo uit:

Volgens zijn bevindingen wordt elke generatie de laatste decennia zo’n tien IQ-punten intelligenter. Daar valt op zich niets over te klagen - leve de vooruitgang nietwaar - maar die ontwikkeling heeft een nogal onprettige keerzijde: de doorsnee-Nederlander van vijftig jaar geleden, scoort gemiddeld 15 punten lager dan de doorsnee-Nederlander van nu. 

Psychologen weten dat en passen de normen van de IQ-tests daar regelmatig op aan. Dat moet natuurlijk ook, want als we de IQ nog steeds precies zo zouden meten als in 1960, dan zouden we nu opgescheept zitten met een epidemie aan hoogbegaafde kinderen. Maar door al dat gedoe is mijn intelligentie volgens Flynn, rekenkundig stiekem met 18 punten gezakt, vergeleken met mijn tests van vroeger. En dat blijkt niet mijlenver af van de uitkomst van die bewuste test op internet. En dat allemaal terwijl er volgens mij geen sikkepitje op dat punt in mijn brein is veranderd. Daar valt gewoon niet tegenop te Maxen.

Er is een klein lichtpuntje: Flynn zelf denkt dat het stijgende IQ niet betekent dat mensen werkelijk intelligenter zijn geworden. Een IQ-test geeft voornamelijk aan hoe goed iemand is in het oplossen van abstracte problemen niet hoe ‘slim’ iemand is, dat is EQ.

 
De mensheid mag dan wel "intelligenter" geworden (volgens IQ-testen), maar dat betekent nog niet dat de mensheid ook "slimmer" is geworden. Kijk, dat klinkt al een stuk beter.


En er is nog meer goed nieuws. Er is ruimte voor enige wetenschappelijke twijfel aan de algemene geldigheid van het Flynn-effect. Intelligentiestijgingen lijken te verschillen per land (om hier maar te zwijgen over vermeende verschillen per geslacht en per ras!). In een onderzoek uit 2005 over Denemarken rapporteerden de onderzoekers dat de testresultaten aangeven dat de prestaties daar eind jaren negentig piekte, en dat sindsdien de resultaten gedaald zijn naar het niveau van eind jaren tachtig. Een andere recente studie laat zien dat het Flynn-effect in Groot-Brittannië wel een gestopt zou kunnen zijn. Algemeen geaccepteerde verklaringen zijn er nog weinig. Voer voor onderzoekers dus. Over naar Frankrijk geëmigreerde Nederlanders is nog niets bekend, alles is dus nog mogelijk. 

Misschien is de jeugd van tegenwoordig vooral intelligenter geworden in het maken van intelligentietests en dan is er dus eigenlijk nix veranderd. Dat vind ik een troostrijke gedachte. Daar houd ik het maar op, totdat er iemand het tegendeel onomstotelijk heeft bewezen.

Bronnen: Internet, waaronder Kennislink
Blogje eerder gepubliceerd in 2010