Vergetelheid

Ik heb iets met kerkhoven, al heel lang. Mijn belangstelling heeft niets dramatisch, het bepaalt me bij de vergankelijkheid van het leven en van mijn leven. Het relativeert beter dan wat ook en het is er vanzelfsprekend doodstil. Natuurlijk ben ik door mijn ziekte intensiever dan gewoonlijk met de dood bezig geweest - en nog - maar dat heeft geen invloed gehad op de aantrekkingskracht van oude kerkhoven.

Uit de nog leesbare opschriften op grafmonumenten blijkt dat veel levens al zijn afgebroken op een leeftijd die ver of minder ver onder de mijne ligt. Een reden tot dankbaarheid denk ik dan, maar meteen vraag ik me af of die conclusie wel juist is. Ik heb niets te klagen, integendeel, maar toch… zou dood misschien vrediger zijn dan leven?

Enkele jaren geleden maakte ik op ijskoude januarimorgen deze foto's op het plaatselijke kerkhof.

Het kerkhofje ken ik goed, ik kwam en kom er regelmatig. Het ligt, ommuurd zoals dat hier hoort, net buiten de dorpskern van onze gemeente. Druk is het er niet. Ik heb er nog nooit een levende ziel gezien. Het ligt onderaan een helling, met blijvend vrij uitzicht daarop. Je hebt er niet veel aan als je daar ligt, maar het is op een vreemde manier een prettig idee.

Ons dorp telt slechts 285 levende zielen, verspreid over een enorme oppervlakte. Ook het aantal graven is te tellen, hoewel ik dat nog nooit heb gedaan. Daar zijn er in ieder geval geen 285 van, hoewel er naar ruwe schatting meer dan duizend inwoners in de loop van de geschiedenis van dit dorpje moeten zijn overleden.

Ook hier heeft de tijdgeest toegeslagen. De graven van de laatste decennia bestaan uit 10 cm dikke granieten platen. Soms in twee lagen van een verschillende kleur. Een kluisdeur is er niets bij. Het lijkt alsof de nabestaanden tegen elke prijs willen voorkomen dat iemand alsnog zou opstaan.

Ik was vooral gefascineerd door de gietijzeren kruisen die op het oudste gedeelte van het kerkhof stonden. Ze dateerden - voor zover dat tenminste viel te achterhalen - uit de periode 1800-1900. De meeste graven droegen geen namen meer, de enkele geëmailleerde hartvormige bordjes die voorheen met ijzerdraad aan de kruisen van de welgestelden waren bevestigd, waren verdwenen, verbleekt of beschadigd.

Tot mijn ontsteltenis bleken in het jaar nadat ik de foto’s had gemaakt dat de grafmonumenten van dat gedeelte waren verwijderd. De kruisen stonden nu ontworteld en doelloos te hangen tegen de binnenmuur van het kerkhof. Te wachten op nabestaanden die nooit zouden komen omdat we als regel zo’n 50 jaar na onze dood totaal vergeten zijn. 

Omdat er op het kerkhof nog ruimte is voor enkele decennia begrafenissen begreep ik er niets van. Toen ik vroeg waarom dat was gedaan bleek het inderdaad geen plaatsgebrek te zijn, het was gedaan om het onderhoud te vereenvoudigen. De graven zijn niet geruimd die liggen nu  onzichtbaar onder een strak anti-rustiek gazonnetje. Au!

De 'geruimde' kruisen werden destijds in talloze kleine ijzergieterijen in de omgeving gemaakt. Die gieterijen zijn nu allemaal verdwenen en kruisen worden nu niet meer gegoten. Toen ik de locoburgemeester vroeg wat er verder mee gebeurde zei hij dat oud ijzer nu niets meer waard was en of ik er belangstelling voor had. 

Dat had ik, maar alleen voor 2 gave exemplaren. Een paar weken geleden heb ik ze opgehaald en ze staan nu hier tegen een schuurtje te leunen, te wachten op hun opknapbeurt. Ik heb beloofd dat ze terugkomen. Eén ervan samen met mij.